Türkiye yedi bölgeye ayrılır. Her bölgenin kendine has bir toprak yapısı ve iklimi vardır. Bu sebeplede her yörede yetişen ürünlerin farklılıkları yemek kültürlerine de yansımaktadır. Farklı ürünlerin yanı sıra Anadolu’daki örf ve adetler, ve bunlara bağlı beslenme ve yemek anlayışı Halk mutfağımızı oluşturan en önemli unsurlardır. Türk Halk Mutfağındaki günlük yemekler, törensel yemekler ve çeşitli kutlama yemekleri bu mutfağın ne kadar zengin  olduğunu göstermektedir.

Türkiye'nin Halk Mutfağı

Halim Uludağlı

Toplumları meydana getiren çeşitli sosyal tabakalar vardır. Bunların başında ise "kentli" ve "taşralı" ikilisi yer alır ki orta çağdan itibaren özellikle Avrupa ve Asya'nın pek çok yerinde bu sosyal ikili ile karşı karşıya geliyoruz.

Kentin özgün koşulları, kent kültürü adı verilen bir sosyal davranışlar bütünü yaratmıştır. Çalışma hayatı, ticaret, sanayi, hukuk, güvenlik vb. pek çok öğe insan hayatının yeniden düzenlenmesi sonucunu doğurmuştur. Kültür de bu düzenlenmenin içinde tekrar organize olmuş, kendine özgü bir yapı oluşturmayı başarabilmiştir. İşte insanın en temel ihtiyaçlarından biri olan yemek - içmek ihtiyacı kent hayatının özgün koşullarında yeniden ele alınmış, her medeniyet kendine özgü kültürü içinde özgün bir kent mutfağı oluşturmuştur.

Kent ortamında hal böyleyken, bu ikilemin diğer kanadında yer alan halk kültürü, daha çok taşrayla özdeştir ve kendini ifade ederken kırsal kesimin tüm değerleriyle anılır.

Halk kültürü içinde halk yaşamının tüm gereksinimlerini karşılayan yerel kültür ürünleri yer alır. Giyim kuşam, edebiyat, müzik, mutfak bunların başlıcalarıdır. İşte bunlar arasında insan yaşamının temel ihtiyacı olan yemek ve onun kurumsallaşmış kimliğinin adı olan mutfak en önemli halk kültürü öğeleri arasında yer alır. Halk mutfağı daima bulunduğu coğrafyanın temel unsurlarıyla donanmıştır. Doğanın insana bahşettiği tüm ürünler, yine insanın doğaya uyum sağlayarak yarattığı besin türleriyle desteklenmiş, mutfak kültürü de bu doğal denge üzerine kurulmuştur. Kent mutfağındaki yeni arayışlar -hatta doğaya karşı çıkış- halk mutfağında bulunmaz. Her şey ihtiyacın karşılanması ve yaşamsal fonksiyonlar üzerine kurulmuştur. Halk mutfağında yerel kimlik öğeleri, iklimin ve çevrenin yeme - içme alışkanlıklarına direkt etkisi görülür. Bu türden mutfaklara halk mutfağı denilir ki Türk halk mutfağı yer küre üzerindeki en zengin halk mutfaklarından birisidir.

Türk halk mutfağı, elbette geniş bir coğrafyada yaşayan çeşitli Türk topluluklarının yerel özelliklerini kapsar. Ancak bu terimin içini dolduran en çeşitli ürünleri Anadolu ve Trakya sahasında bulmaktayız. Zira Türkiye diğer folklor alanlarında olduğu gibi halk mutfağı ürünleri açısından da olağanüstü zenginliklere sahiptir. Türkiye topraklarında yaşanan Coğrafi ve etnik çeşitlilik, yemek kültüründe de damak tadında da zenginleştirmeyi beraberinde getirmiştir. Türk halk mutfağından bahsederken aslında halk mutfaklarından bahsettiğimizi belirtmemiz gerekir. Türkiye'nin özgün doğal koşulları, her yörede ayrı bir çeşitlilik sunar önümüze. Ancak bilinen odur ki, Türkiye'nin halk mutfaklarının temel malzemeleri daima ortaktır. Bunların başlıcaları buğdaygiller, baklagiller, sebze çeşitleri ve envai türlü meyvelerdir. Bu türden tarımsal ürünlerin yanında hayvansal ürünler de Türk halk mutfağının temel ürünleri arasındadır. Koyundan sığıra, tavuktan kekliğe kadar çok çeşitli hayvan türlerinin etleri sofralara zengin yemekler biçiminde geliverir.

Her yöre bu malzemelere az veya çok sahiptir. Ancak her yöre ayrı bir lezzet anlayışıyla kullanır bu malzemeleri. Örneğin, her yörenin ekmeği birbirinden malzeme, biçim ve lezzet bakımından farklıdır. Aslında bu farklılık doğanın çevresel faktörlerle ortaya koyduğu farklılığa karşı, insanların gösterdiği bir uyum biçimidir. Bununla birlikte doğa da Türkiye'nin dört bir yanında farklı karakterde ürünler sunar. Her yörenin ot, sebze florası ayrıdır. Bu durum meyvelerde de görülür. Örneğin, elmanın onlarca çeşidi vardır. Armut, kiraz, erik hep bu şekilde karşımıza çıkar. Birbirinden farklı bal çeşidi, kebap, balık, ekmek çeşidi nerede bulmak mümkün olabilir, zengin Türk halk mutfağının mönüsünden başka…

Elbette Türk halk mutfağı terimi, tüm bu malzeme ve bu malzemeleri işleme biçimini ifade eden bir terim değildir. İnancın, kavmi özelliklerin yemek kültürüne katkısının yanında, halk mutfağındaki sunum biçimleri, kullanılan etnografik malzemeler, ritüeller halk mutfağını şekillendiren, çeşitlendiren öğelerdir. Ve dünyanın bu bakımlardan da sayılı mutfakları arasında yer alır.